Zapraszamy do kolejnego tekstu z cyklu "Za sterami". Tym razem wytłumaczymy znaczenie najważniejszych znaków, linii i określeń, które niezbędne są do zrozumienia sposobu, w jaki samoloty poruszają się po terenie lotniska.

Powierzchnie przeznaczone dla samolotów na lotnisku dzielą się ogólnie na drogi startowe, drogi kołowania i płyty postojowe. Każdy z tych typów ma swoje specyficzne oznaczenia i nazwy.

Droga startowa ma oczywiste przeznaczenie - służy do lotniczych operacji startu i lądowania. Czasem także do kołowania, na przykład wtedy, gdy po lądowaniu samolot musi nawrócić, bo nie ma równoległej drogi kołowania.

Na każdej drodze startowej formalnie znajdują się dwa pasy startowe - po jednym w każdym kierunku. Właśnie od położenia pasa zależy jego nazwa. Jeśli pas nosi np. numer "27", oznacza to, że jego oś przebiega w zaokrągleniu w kierunku 270 stopni - czyli ze wschodu na zachód. W tym przypadku na tej samej drodze startowej znajdzie się też pas "09", czyli w kierunku 90 stopni. Numeracja pasów zawsze jest dwucyfrowa i zawsze odczytywana jako dwie cyfry - czyli np. pas "dwa siedem" lub "zero dziewięć".

Jeśli na lotnisku jest więcej niż jedna równoległa droga startowa, to do ich numeru dodaje się oznaczenie "R" (prawa), "L" (lewa) lub "C" (centralna). Na przykład, jeśli na lotnisku są dwie drogi startowe przebiegające ze wschodu na zachód, to będą one oznaczone 09L-27R oraz 09R-27L.

Sprawa komplikuje się, gdy dróg jest jeszcze więcej. Czasem już przy trzech (np. w Pekinie), ale zwykle od czterech równoległych dróg startowych (głównie w Stanach Zjednoczonych) część z nich oznacza się niższym lub wyższym numerem zgodnie z kierunkiem. Jeśli na lotnisku są cztery równoległe drogi startowe przebiegające dokładnie ze wschodu na zachód, mogą one mieć oznaczenia np. 09L-27R, 09R-27L, 10L-28R i 10R-28L.

Drogi startowe są zwykle oznakowane białymi liniami. Wyjątkiem są lotniska na dalekiej północy, np. w Norwegii, gdzie często stosuje się pomarańczową farbę, by linie były lepiej widoczne w śnieżnych warunkach. Dokładne oznakowanie pasa zależy m.in. od kategorii podejścia ILS lub innych pomocy nawigacyjnych. Na dużych lotniskach przerywaną linią zawsze wymalowana jest oś centralna pasa, a w pobliżu progu wymalowane jest oznaczenie pasa.

Początek pasa, który czasem jest przesunięty wobec faktycznego rozpoczęcia utwardzonej powierzchni, sygnalizuje ciągła poprzeczna linia oraz tzw. "klawisze", czyli podłużne, równoległe prostokąty, których liczba zależy od szerokości pasa. Dwa białe prostokąty nieco oddalone od progów pasów oznaczają tzw. punkt przyziemienia, czyli miejsce, w którym samolot powinien dotknąć kołami pasa.

By dostać się na pas startowy lub zjechać z niego po lądowaniu, samoloty korzystają z dróg kołowania (DK lub taxiway). Te w odróżnieniu od dróg startowych zawsze oznaczone są żółtymi liniami. Najczęściej pojedyncza ciągła linia wyznacza środek drogi kołowania, a podwójne ciągłe ograniczają jej skraje.

O ile oznaczenie drogi startowej jest proste i uniwersalne, to w przypadku dróg kołowania zasady nie ma. Najczęściej są oznaczane kolejnymi literami alfabetu. Wtedy czyta się je za pomocą alfabetu fonetycznego - czyli DK A to Alpha, a C - Charlie. Kolejne odcinki tej samej DK A mogą mieć oznaczenia AA, AB, AC, itd. To wszystko po to, by kontroler mógł jednoznacznie wskazać pilotowi, którędy może się poruszać. Są jednak lotniska, gdzie drogi kołowania są oznaczane numerami, a czasami mają swoje nazwy, np. "Inner" (wewnętrzna).

Poza standardowymi oznaczeniami na drogach kołowaniach wymalowane są także linie zatrzymania. Podwójna, wyraźna linia wyznacza miejsce, w którym samolot musi zatrzymać się przed pasem startowym. Jeśli pas wyposażony jest w system ILS kategorii II lub wyższej, wtedy przed wjazdem na niego są dwa punkty zatrzymania. Ten położony bliżej drogi startowej obowiązuje podczas dobrej widzialności, ale gdy aktywna jest kategoria II (czyli pogoda jest znacznie gorsza), samoloty muszą oczekiwać na swoją kolej w większej odległości.

Miejsca pod terminalem lub na stanowiskach postojowych są zwykle oznaczone w sposób podobny do dróg kołowania - w końcu to ich naturalne przedłużenia. Niemal niezmienną zasadą jest to, że na stanowisko prowadzi taka sama żółta linia, jaka wyznacza środek drogi kołowania.

Białymi liniami oznaczone są drogi dla pojazdów obsługi naziemnej. Obowiązują na nich normalne przepisy ruchu drogowego z jednym tylko dodatkiem - samoloty mają absolutne pierwszeństwo przed samochodami.

Na płaszczyznach postojowych często wymalowane są jeszcze czerwone linie. Ta pierwsze oznaczają granicę, której pojazdom obsługi naziemnej nie wolno przekraczać bez specjalnej zgody kontrolerów. Na wielu lotniskach, choć w tej kwestii brakuje jednolitych zasad, w specjalny sposób zaznaczone są także obszary postojowe dla wozów obsługi naziemnej, a także niebezpieczne elementy, jak np. podłączenia prądu lub sieci dystrybucji paliwa.

Podświetlane tablice przy drogach kołowania i startowych na lotnisku pełnią funkcję równie ważną jak drogowskazy na autostradach. Ułatwiają pilotom orientację, umożliwiają sprawne kołowanie bez pojazdu follow-me, a także zawierają niektóre podstawowe informacje, oszczędzając konieczności zaglądania do map lotniska.

Oznakowanie poziome, podobnie jak kolorowe pasy pod kołami, wyraźnie odróżnia drogę startową od kołowania. Ta pierwsza jest oznaczona czerwonymi tablicami z białymi numerami. Przy wjazdach, które znajdują się na początku pasa startowego, znajduje się tylko jeden numer, oznaczający rozpoczynający się w danym miejscu pas. Jednak przy wszystkich drogach kołowania łączących się ze startową w jej ciągu znajduje się znak z dwoma numerami. Oznaczenia pasów rozpoczynających się po lewej i prawej stronie od skrzyżowania zapisane są w odpowiedniej kolejności. Często w takich miejscach znajduje się też tablica z pozostałą długością pasa - piloci wykorzystują tę informację przy starcie z wykorzystaniem skróconego pasa.

Drogi kołowania z kolei zawsze oznaczone są żółto-czarnymi tablicami. Żółta litera na czarnym tle wskazuje pilotom drogę, na której właśnie się znajdują. Gdy kolory są odwrócone - czyli czarna litera na żółtym tle - oznaczeniu zwykle towarzyszy strzałka. Taka tablica jest bowiem wskazaniem, w którą stronę należy skręcić, by znaleźć się na danej drodze.

Podobnymi tablicami czasem oznaczone są stanowiska postojowe. W przypadku miejsc w pobliżu terminala tablica z jego numerem jest często umieszczona na budynku, a jeśli stanowisko jest wyposażone w rękaw, to zwykle towarzyszy jej wskaźnik systemu dokowania.

Pomimo wszystkich oznaczeń, zarówno poziomych, jak i pionowych, piloci i tak posługują się mapami, poruszają za wozami follow-me oraz zadają pytania kontrolerom. Jednak gdyby nie linie, tablice i symbole, a także pominięte w tym tekście oświetlenie, dużo częściej mogłoby dochodzić do niebezpiecznych pomyłek, a wszystkie procedury na ziemi byłyby bardziej skomplikowane i długotrwałe.

Dominik Sipiński

fot. Dominik Sipiński