CPK: Lista obaw obywateli

Po wysłuchaniu ostatnich debat o CPK i przejrzeniu wielu wątków dyskusyjnych na ten temat na platformach społecznościowych można z powodzeniem ułożyć listę najważniejszych obaw polskich podatników względem projektu CPK. Wyniki audytu, poza oceną sposobu realizacji tej inwestycji przez spółkę celową, powinny te wątpliwości wyczerpująco opisać i wskazać sposoby ich ograniczenia lub eliminacji.

Przed przejściem do poszczególnych obaw składających się na listę, jedna uwaga. W mediach społecznościowych masowo, a w debatach sporadycznie, pojawiały się komentarze polityczne. Dotyczyły one głównie braku zaufania do drugiej strony sporu politycznego, powielały partyjne przekazy lub były przykładami teorii spiskowych. Tego rodzaju opinii lista nie zawiera celowo, bo ich wartość merytoryczna jest zerowa.

Kolejność na liście nie oddaje wagi obaw, ale ma głównie charakter porządkowy. Zagadnienia są wymienione według zasady od ogólnych do szczegółowych. Poza nazwaniem i sformułowaniem poszczególnych lęków obywatelskich odnośnie CPK pod każdym z nich zawarto sugestie, w jaki sposób można próbować je uśmierzać.

Czy to jest najlepszy pomysł na rozwój kraju? Co z innymi, nie mniej ważnymi, potrzebami państwa i społeczeństwa? Czy wielomiliardowe wydatki na projekt CPK będą najefektywniejszym zaangażowaniem pieniędzy polskiego podatnika? Czy stać nas na taki projekt?

Wyczerpująca odpowiedź na te dylematy wymagałaby opracowania nowej strategii dla Polski, która skonfrontuje różne pomysły dalszego rozwoju naszego kraju. Powinny zostać określone priorytety i przeprowadzona ocena skutków poszczególnych przedsięwzięć. Należałoby też porównać dochodowość wypracowanych propozycji.

Czy kryzys demograficzny w Polsce nie jest przeszkodą w realizacji projektu CPK? Czy mniej liczebne i starzejące się społeczeństwo będzie rzeczywiście podróżowało więcej? Czy Polacy będą masowo korzystać z Kolei Dużych Prędkości (KDP) i z tradycyjnych linii sieciowych, skoro dzisiaj niewielu na nie stać?

W tej kwestii należałoby wykazać, że spadek liczby mieszkańców Polski zostanie skompensowany wzrostem zamożności społeczeństwa, który skutkuje większą mobilnością. Przeprowadzenie takiego dowodu powinno uwzględniać nie tylko sam wzrost Produktu Krajowego Brutto per capita (który będzie rósł choćby z uwagi na kryzys demograficzny), ale także kwestie rozkładu dobrobytu. Duże nierówności dochodowe nie są obojętne dla wielkości popytu na podróże lotnicze.

Obawa o zbytnią centralizację Polski i zaniedbanie ośrodków regionalnych.

Czy Polska powinna mieć centryczny układ komunikacji kolejowej, choć, tak jak Niemcy, nie ma jednego dominującego ośrodka miejskiego? Może zamiast budować szprychy do Baranowa należy przede wszystkim połączyć KDP największe polskie miasta? Dlaczego na CPK najwięcej ma skorzystać, już i tak bogata, aglomeracja warszawska? Czy Katowice i Górny Śląsk nie są lepiej predestynowane do odegrania roli centrum logistycznego Polski?

W tym miejscu należałoby wykazać przewagę modelu centrycznego nad rozproszonym, regionalnym. W uzasadnieniu powinna zostać dokonana konfrontacja obu scenariuszy, Dobrze, żeby odpowiedź na te pytania zawierała przykłady i wyliczenia korzyści płynących z centralnego charakteru CPK dla ośrodków regionalnych.

Obawa o wpływ konfliktów w naszym regionie na sytuację Polski i ich potencjalną eskalację.

Czy napięta sytuacja polityczna w Europie Wschodniej nie jest poważnym zagrożeniem dla projektu CPK, a zwłaszcza jego komponentu lotniskowego? Czy obecnie, przy toczącej się wojnie w Ukrainie i braku pewności, co do wsparcia Waszyngtonu dla Kijowa, należy realizować ten kosztowny pomysł?

Te kwestie stanowią szczególnie trudne wyzwania, bo leżą poza sferą wpływów polskiego rządu. Ich rozwiązaniem będzie wykazanie jak budowa CPK i jego późniejsza eksploatacja, może zostać dostosowana do zmieniającej się sytuacji międzynarodowej. Ograniczanie obaw powinno polegać na weryfikacji odporności CPK na kilka najbardziej prawdopodobne scenariuszy wydarzeń.

Czy zasoby wiedzy i umiejętności Polaków są wystarczające do przeprowadzenia tak złożonej inwestycji? Czy słaba kondycja instytucjonalna i prawna państwa polskiego pozwoli na realizacje projektu CPK?

Tu obywatele muszą otrzymać do wiadomości transparentny, uproszczony, ale dość szczegółowy plan inwestycji rozpisany na poszczególne zadania i etapy. Ta obawa wymaga też przedstawienia programu pozyskiwania szerokiego poparcia społecznego dla CPK oraz mapy drogowej niezbędnych działań, które dla CPK muszą podjąć władze Rzeczpospolitej.

Obawa o wysokie koszty społeczne i negatywny wpływ polityki klimatycznej Unii Europejskiej.

Czy koszty społeczne projektu CPK, w tym konieczność wysiedleń mieszkańców, nie są zbyt wysokie? Czy pomysł CPK bierze pod uwagę politykę klimatyczną Unii Europejskiej (UE), która zmierza do ograniczania emisji gazów cieplarnianych przez lotnictwo cywile?

Odpowiedź na te wątpliwości powinna zaprezentować skalę planowanych wysiedleń w ramach projektu CPK w stosunku do innych podobnych, zrealizowanych już inwestycji. Powinien tez zostać upubliczniony szczegółowy harmonogram Programów Dobrowolnych Nabyć i wywłaszczeń. Należałoby też wyjaśnić jak polityka klimatyczna UE wpłynie na branże lotniczą w Europie.

Obawa o przyszłość i kondycję finansową PLL LOT.

Czy LOT będzie wystarczająco dużą linią lotnicza, żeby zapełnić pasażerami nowy port w Baranowie? Czy szanse na szybki rozwój LOT-u jest realny w obliczu niemożności wykonywania rejsów nad Syberią i zamknięcia rynków Białorusi, Rosji i Ukrainy? Czy obecna kondycja finansowa LOT-u wystarczy do osiągnięcia trwałej rentowności? Czy LOT może samodzielnie i skutecznie konkurować z innymi przewoźnikami w Europie?

Dylematy wokół narodowego przewoźnika trzeba próbować rozwiać przedstawieniem alternatywnych scenariuszu jego rozwoju. Tu też jak w przypadku obaw o rozwój sytuacji międzynarodowej, można tylko spekulować i zastanawiać się nad wariantami zdarzeń, z którymi LOT może zostać zmuszony się zmierzyć.

Obawa - mieszkańców Warszawy - utraty wygodnego dojazdu do lotniska.

Czy w ramach CPK należy zamknąć Lotnisko Chopina? Jak bardzo wydłuży się podróż warszawiaków na lotnisko po zamknięciu Okęcia? O ile droższy będzie dojazd do CPK od obecnej podróży na Lotnisko Chopina?

Odpowiedź na te lęki warszawiaków wymaga udowodnienia, że pomimo likwidacji Okęcia, podróż ze stolicy na nowe lotnisko w Baranowie będzie wygodna, szybka i niedroga. Dodatkowo na pewno pomoże zaprezentowanie koncepcji zagospodarowania terenów po Lotnisku Chopina i poddanie jej konsultacjom społecznym.

Zapewne obawy z listy są dobrze znane osobom odpowiedzialnym za CPK. Prawdopodobnie część z tych wątpliwości została nawet uwzględniona w pracach spółki. Niemniej wątpliwości wyrażane w debatach i w mediach społecznościowych wskazują, że nawet jeśli zostało to zrobione, to w sposób niewyczerpujący. Warto pochylić się nad listą obaw i ustosunkować się do nich, bo inaczej konsensus społeczny wokół CPK stanie się iluzją.

Fot.: Główny Urząd Statystyczny, materiały prasowe