Sloty zmniejszą opóźnienia. Ale zwiększają ich liczbę

Czy to oznacza, że amerykański, mniej sformalizowany system, jest lepszy? Niekoniecznie - jak wynika z badań centrum analitycznego Parlamentu Europejskiego (plik pdf), w Europie opóźnień jest wprawdzie więcej, ale są one krótsze niż w Stanach.

Wybór między systemem slotów a "kto pierwszy, ten lepszy" to w istocie - tłumaczy raport Europarlamentu - decyzja między zgodą na pewien skalkulowany poziom powszechniejszych opóźnień, a nieplanowanymi, rzadszymi, ale za to znacznie większymi nieregularnościami.

Badacze w Brukseli wzięli pod lupę dwa przeciwstawne systemy rozwiązywania problemów z zatłoczeniem lotnisk. W Europie aż 107 lotnisk (w tym 93 w Unii, wśród nich Poznań i Warszawa) to porty lotnicze w pełni koordynowane, czyli takie, na których przed lądowaniem przewoźnik musi pozyskać slot na określoną godzinę. W Stanach Zjednoczonych takie lotniska są tylko dwa (Newark i Nowy Jork-JFK) - na pozostałych samoloty lądują w takiej kolejności, w jakiej zgłoszą się do kontrolerów.

W raporcie zaznaczono, że jednym z powodów wprowadzenia systemu slotów w Europie jest brak odpowiedniej przepustowości lotnisk. Według Eurocontrol, 15 największych portów lotniczych na Starym Kontynencie operuje na granicy możliwości przez średnio 12 godzin na dobę.

System slotów jest oparty o tzw. grandfather rights, czyli "prawo zasiedzenia". Linie, które mają przydzielone sloty, otrzymają je też w następnym sezonie, chyba że będą je wykorzystywać rzadziej niż w 80 proc. możliwości. To utrudnia wejście na rynek nowym graczom - duże linie mogą gromadzić sloty i latać nieco mniejszymi samolotami, ale z większą częstotliwością. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych nawet nowo utworzona linia lotnicza może wygryźć starych graczy dzięki sprawnie obsługiwanym lotom i łutowi szczęścia.

Raport zwraca uwagę, że to właśnie losowość jest dużą różnicą między systemami.

W Europie liczba slotów jest skalkulowana na bazie przeciętnej przepustowości. To oznacza, że przy idealnej pogodzie i płynnych operacjach lotniczych często ląduje mniej samolotów, niż mogłoby. Z drugiej strony moderowane są nieregularności podczas np. złej pogody. Koordynatorzy slotów godzą się na pewien akceptowalny poziom opóźnień, ale potem działają tak, by tego poziomu nie przekroczyć.

Z kolei w Stanach opóźnienia występują losowo i nie da się nimi zarządzać. O ile w przypadku doskonałych warunków lotniska działają pełną parą, to przy zakłóceniach natychmiast pojawiają się coraz większe opóźnienia. Nieregularności często spiętrzają się w ciągu dnia, a najgorsza sytuacja jest wieczorami.

Wnioski te potwierdzają dane. W badanym przez analityków Parlamentu Europejskiego okresie średnia długość opóźnienia samolotu w Unii oscylowała wokół 40 min, podczas gdy w Stanach była to niemal godzina.

Badanie pokazało, że ryzyka związane z systemem slotów są generalnie osłabiane przez ogólny wzrost ruchu. Analitycy sugerują jednak, że rozwiązanie można by usprawnić poprzez wprowadzenia wtórnego rynku slotów lub aukcji slotów. Zaznaczają jednak, że obydwa rozwiązania mają swoje wady i mogłyby spotkać się ze sprzeciwem linii lotniczych.