Przybywa prywatnych lotnisk w Europie
Jeszcze sześć lat temu tylko nieco ponad 20 proc. europejskich lotnisk było prywatne. Do dziś wskaźnik ten wzrósł dwukrotnie, a lotniska o przynajmniej częściowym udziale kapitału prywatnego obsługują trzy czwarte ruchu na kontynencie.
Reklama
Jak wynika z raportu organizacji ACI Europe, zrzeszającej większość europejskich portów lotniczych, w 2016 r. 59 proc. lotnisk nadal jest całkowicie w rękach państwa. W 2010 r. ten odsetek wynosił 78 proc. Co czwarte europejskie lotnisko ma mieszaną strukturę własności (a z tego 71,4 proc. ma przewagę kapitału państwowego), a 16 proc. jest całkowicie prywatne. Sześć lat temu wskaźniki te wyniosły odpowiednio 13 i 9 proc.
Zmianę jeszcze wyraźniej widać pod względem udziału w obsługiwanym ruchu. W 2010 r. ponad połowa pasażerów korzystających z europejskich lotnisk odprawiała się w portach lotniczych całkowicie państwowych. Dziś wskaźnik ten spadł do 26,5 proc. Równocześnie z 14 do 16,9 proc. wzrósł udział portów całkowicie prywatnych. Najdynamiczniej znaczenie zwiększyły jednak lotniska o mieszanej strukturze własności - w 2010 r. odprawiały jedną trzecią europejskich pasażerów, w tym już 56,6 proc.
Analitycy ACI Europe zwracają uwagę, że ten trend wiąże się z tym, że prywatyzowane są przede wszystkim duże lotniska, gdyż są one najbardziej rentowne. Ponad 40 proc. europejskich lotnisk ma przynajmniej jednego akcjonariusza prywatnego, ale te lotniska obsługują aż 75 proc. całego ruchu na kontynencie.
Największe transakcje lotniskowe od 2010 r.
Data transakcji | Sprzedawane lotnisko | Kupujący | Wartość transakcji |
luty 2015 r. | AENA (hiszpańskie lotniska) | giełda | ok. 4,3 mld euro (49 proc. akcji) |
grudzień 2012 r. | ANA Portugal | Vinci | ok. 3,1 mld euro |
marzec 2016 r. | Londyn-City | konsorcjum funduszy | ok. 2,5 mld euro |
styczeń 2013 r. | Londyn-Stansted | Manchester Airports Group | ok. 1,9 mld euro |
październik 2014 r. | Glasgow, Southampton, Aberdeen | konsorcjum funduszy | ok. 1,3 mld euro |
kwiecień 2012 r. | Edynburg | Global Infrastructure Partners | ok. 1,1 mld euro |
marzec 2012 r. | TAV Airpots (m.in. tureckie lotniska) | Aeroports de Paris | ok. 790 mln euro (38 proc. akcji) |
sierpień 2013 r. | Londyn-Luton | AENA | ok. 500 mln euro |
wrzesień 2014 r. | Lublana | Fraport AG | ok. 180 mln euro |
Od 2010 r. prywatny kapitał zaangażował się m.in. w spółkę AENA, zarządzającą wszystkimi hiszpańskimi lotniskami, oraz w lotniska w Zagrzebiu, Lublanie czy Belgradzie. Również Manchester Airport Group i SEA Milano stały się spółkami o mieszanej strukturze własności.
ACI Europe zwraca uwagę, że jeszcze nie skończył się trend w kierunku zwiększonego udziału kapitału prywatnego w lotniskach. W tym roku sprywatyzowane na stałe lub na zasadzie wieloletniej koncesji zostaną lub mogą zostać m.in. Lithuanian Airports (zarządza lotniskami w Wilnie, Kownie i Połądze), lotniska w Nicei i Lyonie oraz grupa 14 greckich lotnisk regionalnych.
- Trudno powiedzieć, który model jest lepszy. To zawsze jest decyzja polityczna i w pewien sposób uwarunkowana stanem finansów publicznych - mówi w rozmowie z Pasazer.com Oliver Jankovec, dyrektor generalny ACI Europe. - Lotniska z prywatnymi właścicielami zwykle są bardziej efektywne i mają lepsze wyniki finansowe. Ale nie trzeba koniecznie prywatyzować portów lotniczych, żeby osiągnąć ten cel, mogą one zostać skorporatyzowane, czyli przekształcone w państwowe, ale komercyjne spółki.
Dane wskazują, że kraje unijne chętniej prywatyzują lotniska niż państwa spoza wspólnoty. W 2010 r. odsetek lotnisk całkowicie prywatnych w obydwu regionach wynosił po 9 proc., a tych o mieszanej strukturze własności - odpowiednio 14 i 9 proc. Do 2016 r. udział lotnisk prywatnych w UE wzrósł do 16,9 proc., a poza wspólnotą tylko do 13,1 proc. Z kolei udział portów lotniczych o mieszanej strukturze własności wynosi odpowiednio 29,9 proc. i 13,8 proc.
Analitycy zwracają uwagę, że takie dane to przede wszystkim efekt mniejsze popularności partnerstwa publiczno-prywatnego poza Unią. Kraje spoza wspólnoty decydują się najczęściej na całkowitą prywatyzację, a rzadko np. udzielają koncesji prywatnym zarządcom.
Zarówno kraje w UE, jak i spoza niej najczęściej udzielają koncesji na 20-50 lat. Na terenie UE co trzecie lotnisko zarządzane przez prywatny podmiot jest objęte koncesją na mniej niż 20 lat (poza Unią ten wskaźnik to 12,1 proc.). Za to prywatne firmy mogą liczyć na nieograniczoną czasowo koncesję głównie poza UE - takie rozwiązanie jest stosowane w 30,3 proc. przypadków, podczas gdy na terenie UE niemal nie występuje.
Jak wynika z danych ACI Europe, w pełni sprywatyzowane lotniska w Unii Europejskiej są na Cyprze, Węgrzech, w Portugalii i Słowenii, a poza wspólnotą w Kosowie, Mołdawii, Macedonii i Albanii. Ponad 50 proc. lotnisk jest w rękach prywatnych także w Wielkiej Brytanii, Gruzji i Rosji, a w Bułgarii jest ich dokładnie połowa.
Całkowicie państwowe systemy lotniskowe są w: Czechach, Estonii, Finlandii, na Łotwie, Litwie, w Luksemburgu, na Słowacji, Białorusi, Islandii, w Izraelu, Czarnogórze i Norwegii. Według ACI Europe w Polsce wskaźnik udziału lotnisk całkowicie państwowych wynosi 88 proc., bo port lotniczy w Katowicach ma mieszaną strukturę własności (z przewagą jednostek publicznych).
Należy jednak pamiętać, że ACI Europe zrzesza większość, lecz nie wszystkie europejskie lotniska, więc dane nie są pełne.
W bardziej szczegółowej analizie ACI Europe wykazuje, że nawet lotniska w pełni państwowe najczęściej są zarządzane jako spółki, a nie jako instytucje budżetowe. Aż 78 proc. z nich to spółki komercyjne.
Cały raport ACI Europe jest dostępny online na stronie organizacji (plik PDF).
grafiki Dominik Sipinski/Pasazer.com